Europees Parlement wil Poetin berechten via een Oekraïne-tribunaal: dit zijn de haken en ogen

Het Europees Parlement praat vandaag over de mogelijkheid om onder andere de Russische president Vladimir Poetin te berechten voor oorlogsmisdaden middels een heus Oekraïne-tribunaal. Of het berechten ook daadwerkelijk gaat lukken is nog maar de vraag, want nodige wetten en rechten zitten het proces mogelijk dwars.

Het is nogal een ingewikkelde zaak om iemand als Poetin te berechten via bijvoorbeeld het internationale (straf)recht. Dat heeft te maken met staatshoofdimmuniteit. Tevens is in het internationaal recht vastgelegd dat staten gelijk zijn aan elkaar en niet over elkaar mogen oordelen.

Om toch een staat of een persoon te berechten is een internationaal tribunaal nodig, die normaal gesproken wordt opgericht door de VN-Veiligheidsraad. Die instantie kan besluiten nemen die boven het immuniteitsrecht staan. "Maar daar zit Rusland ook bij en die gaan dit veto'en", zegt Marieke de Hoon, universitair docent Internationaal Strafrecht, bij Goedemorgen Nederland op NPO 1.

Internationaal Strafhof

Dat is dus eigenlijk een onbegonnen zaak. Het alternatief is berechten via het Internationaal Strafhof in Den Haag. Dat zou volgens De Hoon een logische oplossing zijn, want het Internationaal Strafhof heeft "ook rechtsmacht over de misdaden die in Oekraïne worden gepleegd".

Het probleem hier is echter dat Oekraïne en Rusland bij dit soort agressie een ander regime hebben afgesproken. "Namelijk dat het Internationaal Strafhof alleen maar rechtsmacht heeft als allebei de staten waar het om gaat lidstaat zijn bij het Internationaal Strafhof. En ook een amendement hebben geratificeerd." Dat is niet het geval, dus lijkt de optie om te berechten via het Internationaal Strafhof ook geen mogelijkheid.

Volgens De Hoon willen landen met militaire macht deze manier van berechten ook niet steunen, omdat zij bang zijn dat het Internationaal Strafhof hen dan ook gaat berechten als zij ergens in de wereld geweld gebruiken. "Dan gaat het om het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk." Beide lidstaat van het Internationaal Strafhof. "Die hebben er samen met de Verenigde Staten voor gezorgd dat de mogelijkheden van het Internationaal Strafhof heel beperkt zijn."

Nieuw internationaal tribunaal

Om de hierboven genoemde redenen wil het Europees Parlement dus een internationaal tribunaal oprichten om alsnog Poetin en zijn kompanen te berechten. Om dit te verwezenlijken is nog wel het een en ander nodig.

Om te beginnen met het een "truly international court zijn", weet De Hoon. Daarmee bedoelt zij dat er heel veel landen moeten instemmen met het opzetten van het tribunaal en daar komt het volgende probleem om de hoek kijken. Deze zaak moet dan - ook vanwege het omzeilen van de immuniteit - via de Algemene Vergadering van de VN lopen. "Dan heb je ook Afrikaanse en Aziatische staten nodig, maar zij zeggen dat dit niet hun oorlog is. En dat als zij het tribunaal wel gaan steunen, zij ook last krijgen van de sancties tegen Rusland of van energieproblemen."

Daarbij komt ook kijken, dat als er een agressie-tribunaal komt en het dus steun nodig heeft van heel veel staten, of die staten hier wel op zitten te wachten. Want ook in dit geval heerst er volgens De Hoon de angst dat het nieuwe tribunaal over alle agressies in de toekomst gaat oordelen.

Vladimir Poetin

Als er uiteindelijk wel een tribunaal wordt opgezet is de kans niet groot dat Poetin aanwezig zal zijn in de rechtszaal. "En dat is echt een probleem, omdat alles uitonderhandeld moet worden", zegt De Hoon.

In een land als Nederland kan iemand die verstek laat gaan alsnog berecht worden. "Dan kun je ook gewoon zeggen dat de immuniteit niet geldt, want bewijs voor agressie is extreem duidelijk", vertelt de universitair docent. De Hoon verwacht echter dat veel andere staten zich daar niet achter scharen, omdat er dan een gevoel van selectieve berechting leeft.

Met andere woorden: er zal veel onderhandeld moeten worden met andere staten alvorens iets - ten eerste - als 'truly international court' bestempeld kan worden en ten tweede zodat landen zich ook goed voelen bij het opzetten van het tribunaal. Een compromis dus. Die hoogstwaarschijnlijk niet zal leiden tot daadwerkelijke berechting en vervolging van Poetin. "Dan krijg je een onderzoek en een arrestatiebevel, maar dan moeten we erna jarenlang wachten totdat die personen ooit of nooit in de rechtbank zullen verschijnen."