Kunnen we met waterstof onze klimaatdoelen halen? ‘Vooral interessant voor zware industrie’

De zware industrie in Nederland is vervuilend, slurpt energie en stoot enorm veel CO2 uit. Om de klimaatdoelen te halen móét de industrie in rap tempo verduurzamen. Wat er de aankomende decennia gebeurt op dit gebied is bepalend voor de huidige generaties, maar ook alle generaties erna. Is groene waterstof dé oplossing? Stand van Nederland: Generatie Next zoekt het uit. 

De grootste vervuiler – verantwoordelijk voor 8 procent van onze totale CO2-uitstoot – van Nederland, Tata Steel, is in ieder geval overtuigd. Het bedrijf wil in 2030 vijf megaton minder CO2 uitstoten en belooft in 2045 klimaatneutraal te zijn. Daarom moet voor 2030 de grootste van de twee hoogovens waarover zij beschikken uitgeschakeld worden, om aan de overkant nieuwe installaties te zetten waar geen kolen gebruikt worden, maar waterstof. “De hoogovens zijn het hart van het proces. Daar zetten we ijzererts en kolen in op dit moment en krijgen we ruwijzer uit. Dat wordt vervolgens verwerkt tot staal. 90 procent van onze totale CO2-uitstoot komt daaruit”, zegt Nilgün Güdük, die aan de duurzaamheidsplannen van Tata Steel werkt.

Met het uitschakelen van de grootste hoogoven gaat Tata naar verwachting 25 procent CO2-reductie behalen. Het terrein waar die nieuwe installatie moet komen te staan is zestig voetbalvelden groot, vertelt Güdük. Zij heeft er alle vertrouwen in dat de zojuist genoemde deadline van 2030 gehaald wordt. “Dit is het grootste verduurzamingsproject binnen Europa waar we het meeste CO2 gaan besparen.”

Groene waterstof is zeldzaam

Energie-expert en econoom bij ABN Amro Peter van Ees voorziet dat wanneer we de industrie duurzaam willen laten draaien, we niet genoeg zullen hebben aan onze eigen waterstofproductie, maar dat ook import een grote rol gaat spelen. “Groene waterstof is best zeldzaam op dit moment. Als je dat nu in je autotank zou gooien is dat een beetje vergelijkbaar met alsof je champagne staat te drinken op een bierfeest. Het is eigenlijk te duur daarvoor”, legt Van Ees uit.

Nederland heeft namelijk nog geen enkele groene waterstoffabriek, ook wel bekend als elektrolysers. Waar de waterstof in het plan van Tata Steel dus precies vandaan moet komen, is nog niet helemaal duidelijk. Het bedrijf kijkt dan ook naar verschillende opties, zegt Güdük. “Er is wel veel marktontwikkeling, dus we verwachten dat we het over zeven jaar wel kunnen vinden, maar waar is nog de vraag.”

Wat is waterstof?

Waterstof is een geur- en kleurloos gas. Om het te maken is veel energie nodig. Met de hulp van elektriciteit wordt water gesplitst in waterstof en zuurstof: elektrolyse. Omdat waterstof niet uit de grond wordt gehaald, maar gemaakt wordt om energie in op te slaan, is het een energiedrager in plaats van een energiebron. Om de opgeslagen en energie te kunnen gebruiken moet het waterstof verbrand worden.

Maar op dit moment is minder dan 1 procent van alle waterstof groen. “Als we in de toekomst meer waterstof gaan gebruiken moet dat duurzaam geproduceerd zijn. Daarvoor heb je stroom nodig die je of van zonneparken of van windparken gaat krijgen”, legt lector waterstoftoepassingen Jan-Jaap Aué, werkzaam op de Hanzehogeschool in Groningen, uit.

‘Niet dé oplossing voor het halen van de klimaatdoelen

Aué gelooft niet in één oplossing voor het halen van de klimaatdoelen. “Ik denk dat alle oplossingen nodig zullen zijn om ook de industrie te verduurzamen. En waterstof gaat daar zeker een rol in spelen.” Hij legt uit dat er twee belangrijke redenen zijn waarom de industrie belang heeft bij groene waterstof. “Eén daarvan is dat je het als een bouwblok, als grondstof, kan gebruiken.” Zo is het nodig voor de productie van kunstmest, gebruiken olieraffinaderijen het om benzine te maken, en wil Tata Steel het dus gebruiken voor staalproductie. “Maar de andere kant is natuurlijk dat je het ook heel goed kan gebruiken om hoge temperaturen te bereiken. Bijvoorbeeld in de cementfabriek of in een glasfabriek of de hoogovens”, zegt de professor.

Groene waterstof is dus vooral interessant voor de zware industrie. “Waar het primair voor gebruikt gaat worden is voor processen die zich moeilijk laten elektrificeren en waar je eigenlijk hoge temperaturen voor nodig hebt. Die zullen als eerste vergroend worden hiermee”, zegt ook energie-expert bij ABN Amro en econoom Peter van Ees.

Waterstoffabrieken in Nederland

En plannen om veel waterstoffabrieken te bouwen in Nederland zijn er zeker. RWE gaat dit doen in de Eemshaven in Groningen. Daar wordt straks in de grootste elektrolyser ter wereld waterstof gemaakt met stroom van windmolens. Marinus Tabak, werkzaam bij het energiebedrijf, vertelt: “Deze wordt 350 megawatt. Dat is echt een aanzienlijke hoeveelheid stroom. Om een vergelijking te geven, die centrale ernaast is 1400 megawatt. En dat voorziet bijna 3 miljoen huishoudens van stroom.”

RWE wil verder een aardgascentrale ombouwen naar waterstofcentrale. “De industrie heeft een enorme opgave om te verduurzamen. En heel veel industrieën kunnen dat niet doen zonder groene waterstof”, zo stelt hij. 350 megawatt is flink, maar de industrie heeft nogal wat nodig, zegt Tabak. “Dus het is echt maar een pril begin in die zin. Maar ja, je moet ergens starten.”

De elektrolyser van RWE gaat gebruikmaken van stroom op een offshore windpark dat nog gebouwd moet worden. Daar komen ongeveer 80 windmolens te staan, en ongeveer een derde van de stroom die zij produceren gaat naar de elektrolyser. “In 2027 moet dat af zijn.”

Ook op de Maasvlakte in Rotterdam zijn ze heel wat van plan. Daar is de bouw van de eerste groene waterstoffabriek net gestart.

‘Als het grootschaliger beschikbaar wordt, stappen steeds meer industrieën over’

Shell is al bezig met de overgang op waterstof, maar niet iedereen binnen de industrie staat erom te springen. “Niet iedereen heeft het per direct nodig”, zegt Van Ees daarover. “Maar je zal zien dat op het moment dat het beschikbaar komt in grotere hoeveelheden, dat steeds meer industrieën ook over zullen stappen op groene waterstof en ook hun processen erop zullen inrichten.”

In het Klimaatakkoord is afgesproken om 500 megawatt uit waterstof te winnen. En hoe harder die waterstofeconomie gaat draaien, hoe goedkoper dat wordt. Van Ees denkt dat Nederland het enige land is in Europa dat in 2025 z’n groene waterstofdoelstellingen “met twee vingers in de neus gaat halen”, zo zegt hij. “Het is voor een groot deel ook gesubsidieerd. Dus het is niet alleen met Nederlands belastinggeld betaald, maar ook met Europees geld.” De econoom benadrukt dat het vooral belangrijk is dat Nederland leert op te schalen. “Zodat als het zo meteen echt snel moet gebeuren – want we moeten vergroenen – we op tijd zijn om de technologie te hebben die ons naar die groenere toekomst kan leiden.”

In 2050, wanneer de klimaatdoelen behaald moeten zijn, zijn we niet volledig overgestapt op waterstof, zegt lector waterstoftoepassingen Jan-Jaap Aué. “Maar waar het nodig is wel. En kijk, 2050: we hebben geen keus. We zullen wel moeten.”

Om de Europese klimaatdoelen te halen zet Nederland volop in op verduurzaming van onze industrie. Het verduurzamen is wel een enorme opgave. Maar, de oplossing lijkt daar: waterstof! Maar is dat echt zo? Raquel Schilder gaat op onderzoek uit. Kijk Stand van Nederland: Generatie Next nu terug op NPO Start.

Door: Redactie