Zonnepanelen op monumentaal pand: verduurzamingsslag of verpest straatbeeld?

Steeds meer Nederlanders proberen mede vanwege de hoge energieprijzen hun woning te verduurzamen. Ook eigenaren van monumentale panden, maar zij stuiten vaak op weerstand van de gemeente, die strenge eisen stelt aan wijzigingen aan deze beschermde woningen. Niet altijd wordt de besluitvorming begrepen.

In Noord-Holland is het aantal aanvragen voor zonnepanelen op een dak recent verdubbeld. In Enkhuizen beslist adviseur erfgoed en omgevingswet Kim Zwierink namens de welstandscommissie of zonnepanelen zijn toegestaan op het dak van een monumentaal pand. Welk pand wel zonnepanelen mag en welke niet, is volgens Zwierink maatwerk.

Zo mogen op de rode daken van woningen aan de gracht in het centrum van Enkhuizen geen zonnepanelen worden gelegd. “Dan is het karakter van een straatje opeens heel anders”, verklaart Zwierink in Stand van Nederland: Generatie Next. “We wonen hier met elkaar. De buurman moet de veranderingen ook mooi vinden.”

Maatwerk

Maar die buurman heeft in de besluitvorming geen zeggenschap. Bovendien valt over smaak te twisten. Zwierink: “De gemeenteraad heeft besloten dat een onafhankelijke commissie beslist of een plan past of niet. Daar hebben we ook een aantal criteria voor opgeschreven.”

Om bewoners van een monumentaal pand toch in staat te stellen hun woning te verduurzamen door bijvoorbeeld het aanbrengen van zonnepanelen of dubbel glas, nemen steeds meer gemeenten in die criteria op dat wijzigingen aan het pand niet storend zichtbaar mogen zijn. “Wanneer het storend is, is maatwerk”, zegt Zwierink. “Bij het ene pand valt iets anders uit dan bij het andere pand.”

‘Ziet de krengen niet liggen’

In Monnickendam mag bewoner van een monumentaal pand Jean Dohmen van de gemeente Waterland geen zonnepanelen in een afwijkend patroon op zijn schuur leggen. “Aan elke kant van de schuur wilde ik zeven zonnepanelen leggen, horizontaal en verticaal. Dat is volgens de gemeente verboden. Kennelijk vinden ze het lelijk.”

“Maar het gekke is: niemand kan het dak van de schuur zien. Je ziet die krengen niet liggen”, verzucht Dohmen. Zijn schuur ligt in zijn achtertuin en het zicht erop wordt vanaf de straat gezien geblokkeerd door zijn woning. Dohmen: “Ik zou wel eens een diepgaand gesprek willen hebben over waarom dit nou lelijk zou zijn. Dat begrijp ik echt niet.”

Wethouder in de gemeente Waterland Astrid van den Weijenberg, met in haar portefeuille onder meer monumenten, duurzaamheid en energietransitie, legt uit: “Eén van de regels die in de gemeente is vastgesteld is dat de vorm van de ligging van de zonnepanelen blokvormig moet zijn. Als deze meneer ze iets anders neerlegt, is het blokvormig en mag het wel.”

Dat is waar, erkent Dohmen, maar in dat geval valt de opbrengst van zijn panelen veertig procent lager uit. “Ik wil het geld niet aan de energierekening uitgeven maar gebruiken om mijn huis te onderhouden.”

‘Leven in democratie’

In Vlaanderen werd onlangs besloten zonnepanelen op monumentale panden toe te staan. Van den Weijenberg verwacht niet dat Nederland dit voorbeeld op korte termijn volgt. “Als je het mij persoonlijk vraagt, zeg ik: leg die panelen zoveel mogelijk neer. Maar wij leven in een democratie, dus gaat de gemeenteraad erover. In die raad kun je de discussie voeren en dat gaan we ook doen.”

Dohmen vraagt zich ondertussen af of de zonnepanelen in de door hem gewenste vorm ooit op het schuurtje worden aangebracht. “De afgelopen decennia zijn er allemaal plannen geweest voor allerlei historische binnensteden in Nederland om dingen te slopen en kapot te maken. De angst voor de aantasting van de historische binnenstad is nu enorm.”

Wie in een monument woont ziet de energierekening door het plafond gaan. Moeten oude huizen versneld verduurzaamd worden? Raquel Schilder zoekt het uit in Stand van Nederland: Generatie Next. Bekijk deze uitzending donderdag om 21.00 uur op NPO 2. 

Oude afleveringen terugkijken? Dat kan hier, via NPO Start. 

Door: Peter Visser