Handelsboycot met Turkije? Dit zijn de gevolgen
Hoe groot is onze export met Turkije?
Volgens het CBS zijn er een kleine 5.000 bedrijven die exporteren naar Turkije. Onze export naar Turkije is de afgelopen tien jaar met 48% gegroeid naar 5,4 miljard euro. Toch is Turkije een relatief kleine handelspartner.
De uitvoer naar Turkije 1,2% van onze totale goederenexport. Dat maakt Turkije het 14e land van bestemming, ver achter onze belangrijkste handelspartners zoals Duitsland (98 miljard) , België (44 miljard) en het Verenigd koninkrijk (39 miljard).
Welke Nederlandse sectoren kunnen geraakt worden?
Volgens het CBS voeren we voor 1,6 miljard uit aan machines en ander vervoermaterieel. Maar iets meer dan de helft is doorvoer vanuit de Rotterdamse haven, dus daar verdienen we niet zo heel veel aan. Dat geldt ook de 746 miljoen die we aan computers, printers en telecommunicatieapparatuur uitvoeren. Verder voert Nederland veel metaal en schroot uit (430 miljoen).
Nederland leverde vorig jaar voor 336 miljoen aan basismaterialen waaruit kunststof gemaakt kan worden. Een belangrijke speler in deze sector is DSM. Zij zijn een belangrijke toeleverancier voor de autoindustrie. Ook levert DSM sinds 2013 het supersterke vezel Dyneema aan het Turkse defensiebedrijf FNSS.
Als wij sancties instellen, wat merkt Turkije daarvan?
Iets minder dan 1% van de hele Nederlandse import komt uit Turkije. Het gaat dan vooral om kleding, schoenen en garen (904 miljoen), groenten en fruit (290 miljoen) en auto’s (148 miljoen).
Ook het toerisme zal het merken, hoewel de inkomsten al opdrogen door de toenemende spanningen in het land. In 2015 werd er door Nederlanders nog 315 miljoen euro uitgegeven aan hotels, eten en drinken en souvenirs in Turkije. In 2016 (tot en met het derde kwartaal) was dat 163 miljoen euro.
De onrust zal ondernemers huiverig maken om een nieuw bedrijf te starten in Turkije of een bedrijf over te nemen. Nederland is de grootste investeerder in Turkije. Maar liefst 2.440 bedrijven investeerden 2 miljard dollar in Turkije. Dat is het dubbele van het Verenigd Koninkrijk, de tweede buitenlandse investeerder in Turkije. Duitsland staat met 693 miljoen dollar op de derde plek.
Er gaan geluiden op om het Associatieakkoord met Turkije op te zeggen. Wat houdt het verdrag in?
In 1963 hebben de zes landen van de toenmalige Europese Economische gemeenschap, waaronder Nederland, een associatieverdrag getekend met Turkije.
Het verdrag is vol optimisme over de relatie met Turkije: de landen zijn ‘vastberaden, steeds hechtere banden tot stand te brengen tussen het Turkse volk en de in de Europese Gemeenschap verenigde volkeren' en ‘vastbesloten het verschil in niveau tussen de economie van Turkije en die van de Lid-Staten der Europese Gemeenschap te verkleinen'.
Het doel van het associatieverdrag is het voor Turken makkelijker te maken in de EU te wonen en te werken. Zo hoeven Turken geen inburgeringscursus te doen en hoeven ze geen referenties aan de IND te verstrekken als ze hier willen komen werken.
Nederland heeft geprobeerd inburgeringseisen te stellen aan Turken. De Centrale Raad van Beroep heeft die eis in 2011 verworpen omdat Nederland gebonden is aan de verplichtingen uit het Associatieakkoord.
Kan Nederland het verdrag opzeggen?
Als Nederland het Associatieverdrag wil aanpassen of opzeggen dan wordt dat een Herculestaak. De bevoegdheid voor dit soort handelsverdragen ligt sinds het Verdrag van Lissabon uit 2007 niet meer bij lidstaten, maar bij de Europese Commissie. De kans lijkt op dit moment klein dat de Europese Commissie hier een zaak van maakt. Daar zou verandering in kunnen komen als Duitsland, dat zelf een grote Turkse gemeenschap kent, druk gaat uitoefenen binnen Europa. Nog een obstakel: als we van het Associatieverdrag af willen is daar Europese unanimiteit voor nodig.
Turkije is in 1999 erkend als kandidaat-lidstaat. De voortgang van de onderhandeling is beperkt. Eind 2015 kwam er beweging in de gesprekken omdat de EU Turkije nodig heeft om de vluchtelingencrisis aan te pakken. Zo zijn er afspraken gemaakt om de visumplicht af te schaffen.
Afgesproken was dat de Turken maximaal 90 dagen zonder visum naar Europa mogen reizen voor zaken of vakantie. Het Europese Parlement weigert de visumliberalisatie in stemming te brengen omdat Turkije zijn antiterreurwetten niet heeft aangepast aan Europese normen.