Een oorkonde van Hitler, maar alsnog vermoord door de nazi’s: het indringende levensverhaal van Nederlands eerste voetbalverslaggever

De eerste radiostem van het Nederlandse voetbal, Han Hollander, kreeg een hand van Joseph Goebbels en een oorkonde van Adolf Hitler. Toch ontsnapte de Joodse verslaggever niet aan de gruweldaden van het naziregime. Voormalig journalist en radiopresentator Govert van Brakel schreef zijn indringende levensverhaal op.

Het allereerste live verslag van een voetbalwedstrijd op de radio werd een “gigantisch succes”, vertelt auteur Van Brakel in Goedemorgen Nederland op NPO 1. “Het was een technisch wonder dat iemand die in het stadion zat, vertelde wat hij zag en live huiskamers bereikte.”

Arme jongen uit Deventer

Han Hollander was een Joodse jongen uit Deventer en kwam uit een arm gezin. Hij is opgeklommen tot op het dak van het Olympisch stadion, maar de nazi’s vermoordden hem in 1943 vanwege zijn Joodse achtergrond. “Hollander was de allergrootste radioverslaggever van voor de Tweede Wereldoorlog. Dat weten we nu niet meer, daarom is het belangrijk om hem uit de vergetelheid te halen.”

Door zijn live verslag tijdens de Olympische Spelen van 1936 kreeg Hollander een oorkonde van Hitler, wat veel voor hem betekende. “Hij was zeer onder de indruk en vond het prachtig om namens de AVRO daar verslag te mogen doen”, vertelt journalist Frits Barend. “Winnaar Jesse Owens noemde hij ‘de snelle zwarte’ en atleet Tinus Oostendarp won brons, wat het hoogtepunt van zijn carrière was.”

Goedemorgen Nederland gemist? Kijk deze uitzending nu hier terug via NPO Start.

Bedankt door Goebbels en Hitler

Oostendarp was toen al “licht NSB’er en is in de oorlog enorm fout geweest”. Volgens Barend heeft Hollander door zijn liefde voor het vak niet in de gaten gehad wat eraan zat te komen. “Door zijn enthousiasme kreeg hij een jaar later een oorkonde van Goebbels, ondertekend door Hitler, waarin ze hem bedankten voor de ‘geweldige bijdrage aan het succes van de Spelen’.

Hollander was ervan overtuigd dat hij veilig was toen Duitsland in mei 1940 Nederland binnenviel, maar hij werd alsnog geconfronteerd met zijn Joodse achtergrond. “Hollander werd direct ontslagen bij de AVRO. De zogenaamd foute Telegraaf heeft hem nog even in dienst gehad met de helft van zijn salaris. Hij was ineens alles kwijt, maar dacht dat hij het zou overleven.”

Verraden

Hollander moest toch onderduiken en is uiteindelijk verraden. Hij kwam terecht in Westerbork, samen met zijn vrouw. Wel kregen ze een bevoorrechte positie binnen het concentratiekamp. “De Duitse joden hadden het, gezien de omstandigheden, ook vrij goed.”

“Het is verschrikkelijk hoe dat tegen elkaar uitgespeeld werd”, zegt Barend. “De vrouw van Hollander heeft toen een keer een uitspraak gedaan over Duitse joden. Zij werd verraden en een week later zaten ze op transport naar Sobibor.”

Ontvang je al onze gratis nieuwsbrief? Meld je hier aan en mis niets van WNL!

Icoon

“Hollander kon met volle overgave de emotie overbrengen, waar ook behoefte aan was. Televisie bestond niet en je had alleen krantenverslag. De radio was de enige mogelijkheid om mee te leven met een wedstrijd. Het is een icoon geworden en hij was één van de bekendste Nederlanders voor de oorlog.”

Wat lezers volgens Barend uit het boek mee moeten nemen, is dat een normale jongen uit een arm Joods milieu op kon klimmen en carrière kon maken. “En dat in de eerste helft van de twintigste eeuw. Als je een goed beeld wil krijgen van Joods Nederland en de Nederlandse omroepen tussen 1900 en 1940, moet je dit boek lezen. Het is een prachtig tijdsbeeld van sport en omroep.”

Lees ook:

Dramaserie ‘De Joodse Raad’ toont familiedaden van oud-politicus Rob Oudkerk: ‘Mijn opa was niet het kwaad’

Door: Rick Hartkamp